Кежик хавы Иштинге турар чуулдер : 1. Баштай 5 ангы оннуг кадактарны хаптын иштиге чадар бис: ногаан, кызыл, ак, сарыг, кок оннерни чергелештир. 2. Оон кырындан 4 баштыг очур (Натсак-Доржу). Ол 4 чуктен эки чуулдер кыйгырар, бо езулалды куштелдирер. 3. 5 ангы тарааларнын оннери база ангы ангы болуру кузенчиг: ногаан, кызыл, ак, сарыг, кок. Сула, фасоль, горох, кукуруза, арбай. Тодуг болур дээш бо тарааларны чыып сугар. Оларны чараш торгу пос хапка суп ап болур. 4. 6 урезин (ыдыктыг черден келген эм-оъттар урезиннери эки чуулду тарып алыр дээн уткалыг. 5. Эм оъттар. Тыванын иштинден, оскен- торээн чери - чурттундан чыып, кадырып белеткээн оъттарнын сыптары, каттары. Чууруп алгаш база чараш поске ораап азы даараан хапка суп алыр. 6. 9 эртинелер: алдын, монгун, коралл, жемчуг, нефрит, бирюза, ракушка, чес, демир. Аргалыг болза шын болурга эки, энергиязы куштуг болур. Урелген азы саарзык алдын, монгун эдилелдерин суп каап болур. Эртине даштар бар болза дыка эки. Чок чуве болза хурээде садып турар 9 эртине анаа. 7. Алдын слиток дурзузу, ортузу дорт - булунчук уттуг, кызыл хендир биле шараан кыдат чоостар акша-тогерик кыйгырар шынарлыг. Оларны "Олчей" садыы, хурээден садып ап болур. 8. Аъш-чем аймаа. Шагдан тура чип чораан, тодунгур деп санатыннар, унелиг чемнернин кадырып каан дээжизин бичии аксын хаап турар контейнер азы банкага суп алыр: мед, саржаг. Хапка хурен рафинад чигир (ак база болур), курут, арбай далганы, кургаг сут. Оларны чыып, суп турар ужуру - аъш-чем ковей болзун, узулбес болзун дээш. 9. Соктаан шай, дус (Дус-Дагнын). Аштавас-суксавас дээн уткалыг. Шагда шай, дустуг кижи тоовас, чемниг деп санадып турган. 10. Чаагай чыттыг айдыс, артыш, хужулер. Хужу дээрге чаагай чыттыг благовония, аромапалочки. Эн экизи сандал чыттыг боор. 11. Ыдыктыг черлерден ыяш, даш, довурак (Тибет, Индия, Непал,..) 12. Оскен черинин ыдыктыг черлеринден даш азы довурак (Устуу-Хурээ, Тожу, Улуг арттардан, тайга - сындан, Хайыракан даа, хурээлер орнунун девискээринден, бар хурээлернин хериминин иштинден, ..бодунун суурундан база). 13. Кучулуг ыдыктыг Улуг-Хемнин суу (аксын хаар контейнер азы шилге). 14. Аржаан суу. 15. Бай, буянныг, чедиишкинниг деп санаар кижинернин одээнден, девискээр-хериминин иштинден даш азы довуракты бодундан чопшээредип, торгу хапка чалап алыр. 16. Хой ажы-толдуг кижинин толунун хевинин бышкындызы. Тыва кижинин байы- толунде дээр болгай 17. Бодунун ажы-толунун хылбык бажынын дугу (торгуга ораап алыр). Дукте ажы-толувустун чыды, энергиязы синген, оон бир кезии болгай. 18. Чеди чузун малдын дуктери. Хой мал-маганныг болур, олары онча-менди болзун дээш кежик хавынга ол дуктерни янзы буру торгу постерге ораап суп алыр чылдагааны ол. Малдыг кижи бай, тодуг болур. 19. Садыглажырда ажыглап турар саазын акшалар бурузу херек. 10, 50, 100, 200, 500, 1000, 2000, 5000. Оларнын сериязын бижээн саннары 88, 99 биле тонген болурга эки. 20. Садыгжыларда ажыглап турар демир акша, копеектер бурузун чыып алыр. 21. Оске чурт акшалары бар болза улам эки. Доллар, евро, кыдат, моол дээш, чедиишкинниг деп санатынар чурттарнын акша азы копеектери бар болза суп алыр. 22. Ыдыктыг лама-башкыларнын эдилеп чораан херексели, хевинден быжындызы, тудуп турганы кадак дээн хевирлиг арыг, куштуг энергиялыг чуул бар болза турарга дыка эки.Чок болза чуруу болур 23. Ыдыктыг черден келген алдын элезин, азы Далай башкынын холундан бергени уруле, кызыл удазын, мандала элезини, ооредиглерден бир чуул бооп болур. 24. 5 ангы оннуг хендирлер биле оруп каан удазынга 2 баштыг очурну баглап алыр. Хендирнин бир ужун кежик хавындан унуп келген кылдыр артырып каар, а очурлуг талазы кежик хавынга турар. Хаптын ортузунга. Ол 5 ангы оннуг хендир таварыштыр эки чуулдер кежик хавынче кирип, очур таварыштыр тараар. 25. Урелбес кадырып каан изюм, каттар база болур. Чаагай амданныг шайлар база эки. Ол бугуну демги-ле кадактарывыс биле ораап, базырар бис. Оон ном соонда аскын бичии-ле бош кылдыр шарып алыр, эки чуулдер кирерде шаптараазын чок кылдыр, иштинде кежиивис унмес кылдыр. Кежик хавын бажынга салырда белден бедик черге салыр. Хундуткелдин демдээ. Чок болза улус корбес черге шкаф иштинге шыгжап суп алыр. Аргалыг болза бичии уруглар, аалчылар ону холдавас болза эки, акша копеен ужулбас, чемин чивес деп чагыыр. Оон мурнунда ажыглап турган хаптар эргилей берген болза солуп ап болур. Иштин чаа хапче кудуп болур силер, азы суг бажы, Субурган дээн чижектиг арыг черге чажыптарга, кушташтар, курт-кымыскаяк чиптер кылдыр. Хавын отка артыш биле ортедиптер. Бокче октап болбас. Хирге-чамга боравас. Кожуп, ремонтуланып-даа тургаш, арыг кылдыр шыгжап, унелеп, кадагалаар. Диргизип каан ыдыктыг эт-дир. Хапче тараа, гречка, рис сукпас деп сумелеп турар. Оларны остурери берге. Ооргазын донгайып алгаш, дерин топ, кызып ажылдаарга дужудун бээр. Ристи тарыырда рассадалаар, сугга буттарын сузуп алгаш куш ундуруп, донгайып алган хунзээр болгай. Ристи чоон чук улузу дыка хундулээр, чангыс-даа тотчеглевес, токпес. Хайыраан чемни шыгжап, оон черже токпес, хоратпас дээш хараадаар. Оларга бодаарга арбай, сула, горох, кукуруза, чечевица, фасоль сугларнын озери амыр, хой куш ундурбес, озуучел база. Оларны кежик хавынга суп алырга кежик белен, чиик келир деп турар. Кежик хавын дораан долдурары, чыыры арай нарын, уе херек, ынчангаш далашпайн, таптыг чыып алгаш, хурээге Бай Намзырай ном-езулалынга диргистирип, арамайладып алгаш, артыжавышаан, кузелдерин чугаалап, шын ажыглаарын кузедим(smiley)Буян болзун! Йорээл доктаазын!

Теги других блогов: Кежик хавы Иштин Чуулдер